Per 1 juli 2013 is een groot aantal matrixborden, doseerlichten en camera’s uitgezet. Er lijkt geen haan naar te kraaien, deels omdat ze overbodig zijn geworden door de aanleg van extra rijstroken. Op termijn zullen de masten en camera's ook daadwerkelijk het veld ruimen.

Het overzicht van te verwijderen borden en camera's is hier te downloaden.

Blijvend verlicht

Op plekken waar verlichting nodig is voor de verkeersveiligheid, zoals in tunnels of in scherpe bochten, zullen de lantaarnpalen de hele nacht blijven branden.

Blijvend onverlicht

Onverlichte delen van rijkswegen zullen ook na de invoering van de maatregel onverlicht blijven. Op overige punten zal het licht alleen nog aangaan op drukte momenten van de avond, zoals in de spits.

Overdag aan de weg werken

Verder laat Rijkswaterstaat aannemers op sommige wegen ook overdag werken in plaats van alleen 's nachts, of kunnen die 's avonds een uur eerder beginnen. Dat zal leiden tot meer files, aldus Rijkswaterstaat.

Besparing

Rijkswaterstaat verwacht met deze maatregel geld te besparen, minder energie te verbruiken en lichtvervuiling te beperken. Hoeveel Rijkswaterstaat precies met deze maatregel bespaart, is nog niet bekend. Staatssecretaris Wilma Mansveld van Infrastructuur en Milieu liet eerder al weten dat pas wanneer de maatregel volledig is ingevoerd er gekeken kan worden naar de resultaten. Ze hoopt met de maatregel tot 2020 een besparing van 35 miljoen euro te realiseren.

Hier gaan de lichten uit

Vanaf 3 juli 2013 zet Rijkswaterstaat stapsgewijs de verlichting uit op een aantal autosnelwegen in Nederland.

Rijkswaterstaat startte met het doven van de lichten op rijkswegen in de provincies Overijssel en Gelderland. Afgelopen maandag kwamen daar de snelweg A6 Arnhem-Lelystad, de A73 en A77 in Limburg en een deel van de A1 ter hoogte van Amersfoort bij.

Rijkswaterstaat (RWS) zet vanaf 1 september op meer dan dertig Nederlandse snelwegen de verlichting ‘s nachts uit in de Randstad en in het zuiden. De lichten blijven dan onder meer uit op de A1 tussen Amsterdam en Amersfoort, de A2 tussen Utrecht en Eindhoven, de A4 tussen Amsterdam en Den Haag, de A12 tussen Utrecht en Den Haag en grote delen van de A27 tussen Hilversum en Breda.

Hoe laat de verlichting op de snelwegen uitgaat, verschilt. Dat kan om negen in de avond zijn of om elf uur. De lichten gaan om vijf uur in de ochtend weer aan. Download hier de folder van Rijkswaterstaat met detailkaarten per gebied.

Landen als Frankrijk, Duitsland en België werken volgens Rijkswaterstaat al jaren met een energiebesparend lichtplan. Een woordvoerder van Rijkswaterstaat in NRC: “In Frankrijk en Duitsland staan aanmerkelijk minder lantaarnpalen langs de snelweg dan in Nederland. Vlaanderen deed vorig jaar het licht uit op de helft van alle snelwegen.”

Jaren geleden heeft men in België op de E19 naar Antwerpen ook de verlichting uitgedaan. Men dacht indertijd binnen een aantal jaren 1 miljoen gulden te besparen. Maar na verloop van tijd moesten alle lampen en bijbehorende apparatuur vervangen worden vanwege corrosie en verrotting die was ontstaan door het niet gebruiken van de verlichting. Dat kostte 2,5 miljoen gulden.

Ongevallen

Uit buitenlandse studies komt naar voren dat wanneer alle lichten op de snelwegen worden gedoofd het aantal dodelijke slachtoffers toeneemt. Zo wees internationaal onderzoek door het Noorse Transportinstituut in 2009 uit dat halvering van het verlichtingsniveau langs wegen gepaard gaat met een stijging van het aantal letselongevallen met ongeveer 17 procent en zo'n 27 procent aan ongevallen met blikschade.

Volgens Rijkswaterstaat blijkt uit buitenlandse onderzoeken weliswaar dat wanneer alle lichten op de snelwegen worden gedoofd het aantal dodelijke slachtoffers met 4 procent toeneemt, maar dat de effecten gering zijn als het doven van de lichten wordt beperkt tot rustige, rechte stukken snelweg.

In Nederland vallen jaarlijks twaalf verkeersdoden op snelwegen waar ’s nachts de lichten branden. Als de lichten 's nachts uitgaan, vallen er gemiddeld 12,3 verkeersdoden. Er komt dus iedere drie jaar één extra verkeersdode bij. Het aantal ernstig gewonde verkeersslachtoffers zal oplopen van 84 naar 86 per jaar als de lichten uitgaan.

Verlichting met bewegingssensor

Het heeft volgens het ministerie van IenM weinig zin om verlichting aan te brengen die reageert op naderend verkeer. Staatssecretaris Mansveld: “Verlichting die reageert op de aanwezigheid van verkeer is op Rijkswegen niet opportuun aangezien de intensiteiten daarvoor, ook gedurende de stille uren, nog te hoog zijn waardoor de verlichting nauwelijks zou doven.”

Actieve markering

Rijkswaterstaat maakt onderscheid tussen licht dat erop gericht is de weg te verlichten en licht dat erop gericht is het verkeer te geleiden door het verloop van de weg aan te geven. Dit tweede wordt aangeduid met de term ‘actieve markering’. Deze actieve markering verhoogt op deze locaties de verkeersveiligheid doordat de geleiding van het verkeer daar wordt verbeterd.

Actieve markering is volgens Mansveld echter geen volwaardig alternatief voor bestaande openbare verlichting. “Openbare verlichting heeft, grofweg gezien, een tweetal functies: enerzijds zicht bieden op het verloop van de weg (geleiding) en anderzijds ondersteuning van de weggebruiker bij het inschatten van de positie en snelheid van het overige verkeer. Voor deze tweede functie is actieve markering niet geschikt”, meldt ze.

De ANWB zegt te begrijpen dat er bezuinigd moet worden, maar vindt dat er eerst moet worden gekeken naar alternatieven voor het 's nachts uitschakelen van de verlichting. Een woordvoerder verwijst onder meer naar het gebruik van spaar- en ledlampen in huishoudens. "Je moet kijken of je via innovatie de bezuinigingen kan verzachten. Rijkswaterstaat zegt dat ze daar naar kijkt" zegt woordvoerder Markus van Tol.

Over het effect van de bezuinigingsmaatregel op de verkeersveiligheid maakt de belangenvereniging zich weinig zorgen.

Veilig Verkeer Nederland (VVN) ziet een verkeersveiligheidsrisico kleven aan het doven van de snelwegverlichting. "Als donkere trajecten te abrupt overgaan in lichte en andersom, schrikken automobilisten. Daarom dringen wij er bij Rijkswaterstaat op aan die overgang heel geleidelijk te maken," zegt woordvoerster Cindy Esseling van Veilig Verkeer Nederland.

De Stichting Wetenschappelijk onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) kan geen eenduidig antwoord geven op de vraag of het doven van de snelwegverlichting al dan niet een nadelig effect heeft op de verkeersveiligheid. 'Niet op het gedragsniveau van automobilisten maar wel op dat van het aantal ongevallen', zo staat in een factsheet over onderzoeken naar dat effect.

Het Platform Lichthinder, een belangenorganisatie die strijdt voor minder licht, juicht het idee van Rijkswaterstaat toe. "De duisternis is haast niet meer te vinden in Nederland", zegt een woordvoerder. Snelwegverlichting tast volgens het platform het omliggende landschap aan. Dat zou voor dieren funest zijn. De woordvoerder wijst erop dat er steeds minder nachtvlinders in Nederland rondvliegen. "Die lichtpalen verstoren het evenwicht in de natuur."

Het licht op de snelwegen gaat 's avonds weer aan. Het besluit om op een aantal autowegen de verlichting om 21.00 uur al uit te doen, wordt teruggedraaid. Verkeersminister Schultz van Haegen bracht deze boodschap na de laatste ministerraad voor kerst. Ze komt tegemoet aan de reacties uit de samenleving, vertelde ze. Gemeenten stuurden een brandbrief aan Rijkswaterstaat. Minister Schultz erkent nu dat veel mensen de maatregel niet prettig vinden, al zijn er niet meer ongelukken geteld.

In 2014 gaat de verlichting op snelwegen weer twee uur langer aan. Dit meldt minister Schultz van Haegen vrijdag 20 december 2013 in een brief aan de Tweede Kamer naar aanleiding van vragen.

De verlichting blijft aan in het donker op de drukste momenten van de dag, in de spits. ‘Om tegemoet te komen aan de reacties uit de samenleving heb ik het verlichtingsregime heroverwogen en wordt de verlichting tussen 23:00 uur en 05:00 uur uitgeschakeld op alle wegen of gedeelten daarvan die binnen deze maatregel vallen. Tussen 21:00 en 23:00 uur blijft daarmee de verlichting aan’, aldus de minister.

Bij rijtaakverzwarende omstandigheden, zoals in tunnels of bij scherpe bochten, blijft de verlichting ook aan. Begin 2014 zal het regime hierop worden aangepast. Tijdens wegwerkzaamheden en ingeval van calamiteiten wordt de verlichting tijdelijk ingeschakeld. Op een deel van de wegen gaat dit nu al via de verkeerscentrale, voor het andere deel wordt inschakeling via de verkeerscentrale in 2014 gerealiseerd.