Weblog verkeersmaatregelen.nl

Geplaatst door: Peter Veringmeier
woensdag 26 februari 2014 13:56 

De rotonde is als verkeerskundig knooppunt niet meer weg te denken uit onze dorpen en steden. In eerste instantie werd de rotonde het visitekaartje van de wegbeheerder. Met fraaie beplanting of een kunstwerk werd het karakteristieke karakter van een stad of dorp benadrukt. Momenteel zien we echter een tendens dat diezelfde rotonde uit kostenoverwegingen in de uitverkoop gaat.

Ons landschap verandert door de eeuwen heen. Verkeerskundige wegaanpassingen bepalen voor een groot deel onze beleving van de openbare ruimte. Ongeveer dertig jaar geleden begon de rotonde in Nederland aan zijn opmars. Volgens het Nationaal Wegenbestand lagen er in 2010 ongeveer 3.900 volwaardige rotondes in Nederland, momenteel zijn dat er circa 8.000. Ongeveer de helft heeft een diameter tussen 20 en 30 m; rotondes met die diameter zijn gewoonlijk enkelstrooks. Ongeveer driekwart ligt op gemeentelijke wegen. Sinds het verschijnen van rotondes in het straatbeeld, zijn er over allerlei aspecten discussies gevoerd. In deze blog wil ik de adoptie van rotondes ter discussie stellen.

Profilering

In Frankrijk worden rotondes al jarenlang voorzien van beplanting, kunstwerken of elementen om het plaatselijke karakter te benadrukken. Dit verschijnsel vindt ook in Nederland navolging. Zo zie je in de gemeente Barendrecht op een rotonde reclame voor de Efteling en heeft de gemeente Schoonhoven toestemming van de provincie om zich op vijf rotondes als Zilverstad te profileren. De gemeente Reeuwijk heeft recent twaalf rotondes ter adoptie aangeboden, terwijl de gemeente Utrecht daarentegen heeft besloten de rotondes in eigen beheer te houden.

Waddinxveen

Nergens in het Groene Hart gaat het zo ver als in mijn woonplaats Waddinxveen. Niet alleen de uitingen van reclame zijn hier extravagant. Ook de vrijheid van inrichting is bijzonder. Rotondes worden hier verhuurd door de Stichting Rotondes Waddinxveen, die met vergunning van de gemeente en goedkeuring van de welstandscommissie, nagenoeg geen randvoorwaarden heeft vastgelegd. Resultaat is dat bedrijven de rotondes naar eigen inzicht inrichten en voorzien van zichtbelemmerende reclameborden. De publieke ruimte is sinds enkele maanden opgeleukt met een heimachine, een autootje en een boxspringbed. Bizar is dat bij één entree van Waddinxveen een prachtig kunstwerk staat in de vorm van twee in baksteen getordeerde zuilen. Deze Waddinxveense ‘wokkels’ zijn in de ruime omgeving bekend en worden zelfs in koekvorm nagemaakt. Met de situering van een rotonde, inclusief zonnepaneel en heimachine is dit Waddinxveens icoon volledig in de verdrukking komen te staan. De rotonde met het autootje geeft weer geheel andere problemen. Op deze rotonde, waarbij ’s nachts de lichten van het autootje branden, is het wachten op een automobilist die denkt dat hij hier rechtdoor kan rijden.

Sinds de rotondes zijn opgeleukt zijn de reacties niet van de lucht en worden er zelfs door de gemeenteraad vragen gesteld. Het Algemeen Dagblad heeft er op 30 januari, 4 februari en 27 februari 2014 uitgebreid aandacht aan gegeven.

Eenheid en samenhang

Provincies zijn een stuk strenger dan gemeentes. De provincie Zuid-Holland heeft de spelregels voor de vormgeving voor zowel bebouwd als landelijk gebied uitgewerkt in de publicatie Landschappelijke vormgeving rotondes. In dit rapport staat vermeld: “De herkenbaarheid wordt bewerkstelligd door het creëren van samenhang tussen de verschillende rotondes. Door het omschrijven van een aantal vaste inrichtingselementen krijgen de rotondes een gemene deler en zullen zij op elkaar gaan lijken. Echter, niet de volledige inrichting ligt vast. De provinciale rotonde is namelijk bij uitstek een rotonde die reageert op het omliggende landschap. Verschillende situaties vragen om verschillen in inrichting zodat de rotonde optimaal aansluit op de omgeving. De provinciale rotonde biedt daarom voldoende vrijheid in de vormgeving om eigenheid aan de rotonde te geven.”

Adoptie

Het woord ‘adoptie’ is feitelijk een vreemd gekozen term voor het vragen van geld in ruil voor reclame. Adoptie is het wettelijk aannemen van een kind. De associatie met het afkopen van wat onderhoud is dan ook volstrekt onbegrijpelijk. Sponsoring geeft beter aan waar het hier om gaat. En sponsoring van een rotonde is ‘in’.

In ruil voor het plaatsen van reclame betalen bedrijven een bijdrage die de kosten voor beheer en onderhoud compenseert. Diverse gemeenten gaan in zee met een bedrijf dat de sponsoring regelt, andere doen het zelf. Voor 225 euro per maand kan een bedrijf zich profileren met maximaal vier reclameborden van 60 x 40 cm per rotonde met naam en logo. In een overeenkomst wordt vastgelegd wat gemeentes en provincies wel en niet willen. Zo heeft bijvoorbeeld de gemeente Dordrecht de spelregels in een overeenkomst en voorwaarden vastgelegd en de locaties op een kaart weergegeven. Gemeenten zoals Alphen aan den Rijn houden vervolgens de inrichting en het onderhoud in eigen beheer. Van de opbrengst betaalt men de groenvoorziening.

Ruimtelijke bestemming

Rotondes zijn verkeerskundige knooppunten, waar veel weggebruikers langs komen. Deze publieke ruimte kan een visitekaartje zijn voor de stad of streek om zich te profileren. Als echter een bedrijf de vrijheid krijgt om deze publieke ruimte zich als het ware toe te eigenen, dan is deze ruimte het visitekaartje van één bedrijf geworden, in plaats van een publieke ruimte voor alle burgers.

Dit roept dan ook de vraag op of een dergelijke inrichting strookt met de uitgangspunten die in een bestemmingsplan zijn vastgelegd. Voor alle grond in Nederland moet een bestemmingsplan gelden. Gemeenten zijn volgens de wet verplicht om voor hun hele grondgebied bestemmingsplannen vast te stellen. Deze wet heet de Wet ruimtelijke ordening en is op 1 juli 2008 in werking getreden. De gemeenteraad stelt het bestemmingsplan vast. Ze wijst daarin de bestemming, ofwel functie van de grond aan. Ook geeft ze regels over het gebruik van de grond en hetgeen daarop gebouwd is.

Kosten en baten

Veel gemeenten kiezen bij de afweging tussen verkeersveiligheid en kostenbesparing voor het beetje geld dat ze met sponsoring kunnen verkrijgen. Ze vergeten echter dat de kosten en het leed van een ongeval nooit opwegen tegen de paar duizend euro die ze er jaarlijks mee besparen.

Om reclame te mogen maken, is meestal een omgevingsvergunning voor het plaatsen van reclame nodig. Voor reclame boven openbare grond moet ook precario worden betaald. Vaak zijn de kosten van de reclamebelasting en precariobelasting in één aanslag opgenomen. Artikel 227 van de Gemeentewet biedt de basis voor de heffing. De hoogte van de belasting is afhankelijk van het soort gebruik. Wordt een voorwerp geplaatst op grond die wel van de gemeente is, maar niet voor iedereen toegankelijk is? Dan hoeft er geen precariobelasting te worden betaalt. De VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) heeft over dit onderwerp een brochure uitgegeven.

In Waddinxveen bespaart de gemeente wel op beheer en onderhoud, maar worden de opbrengsten van € 2.000,00 per rotonde elk jaar overgemaakt naar de Stichting Rotondes Waddinxveen, die het geld volledig uitgeeft aan Care for Family, de plaatselijke voedselbank voor 130 gezinnen.

De Rekenkamer Rotterdam vermelde op 20 februari 2014 dat veel gemeentes pijnlijke bezuinigingen of lastenverhogingen uitstellen tot na de verkiezingen. Op grondexploitatie worden veel verliezen namelijk met boekhoudtrucs verhuld. In het Groene Hart hebben gemeenten inmiddels € 215 miljoen afgeboekt. Als we de opbrengst van sponsoring van rotondes vergelijken met de verliezen die in de grondexploitatie worden gemaakt, vraag ik mij af of bestuurders zich niet beter kunnen richten op belangrijke zaken. Maar ook de burger houdt zich liever bezig met waar hij zich in de openbare ruimte zichtbaar aan stoort dan wat hij voelt in zijn portemonnee.

Verkeersveiligheid

Wat mij als inwoner van Waddinxveen opvalt is dat ook na enige weken van gewenning je aandacht nog steeds gaat naar de inrichting van de rotonde, in plaats van naar het verkeer. De verkeerspolitie heeft de gemeente uitdrukkelijk geadviseerd om behalve kunstwerken helemaal niets op de rotondes te plaatsen, zelfs geen reclameborden. Alles wat afleidt op een kruising, waar kwetsbare verkeersdeelnemers oversteken moet je in feite niet willen toepassen.

De wet geeft voldoende basis om de verkeersveiligheid te garanderen. In artikel 2 van het BABW (Besluit Administratieve Bepalingen inzake het Wegverkeer) staat: 'Het is verboden voorwerpen, inrichtingen of borden van welke aard ook, die het verkeer in verwarring kunnen brengen, op, langs of boven een weg aan te brengen, te doen aanbrengen of aangebracht te houden'. In artikel 59 wordt nog eens expliciet vermeld dat overtreding van artikel 2 een strafbaar feit is.

De SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) heeft een onderzoek gedaan naar Afleiding door reclame en voorlichting langs de weg. Hieruit blijkt dat vooral borden met bewegende onderdelen, emotionele reclame-uitingen, borden die zich in het centrale gezichtsveld bevinden en borden die op verkeersrelevante informatie lijken, de aandacht trekken van de automobilist en kunnen daardoor gevaar opleveren voor de verkeersveiligheid. Verder trekken borden op ooghoogte van de bestuurder vaker en langer de aandacht dan hoog geplaatste borden. Om die reden heeft zijn er in Nederland richtlijnen geformuleerd voor de toepassing van reclame-en voorlichtingsborden langs wegen in beheer van Rijkswaterstaat.

Uit gedragsonderzoek blijkt dat er tamelijk sterke effecten zijn van reclameborden. Toch is er weinig bekend over wat dit betekent voor het aantal verkeersongevallen en het risico. Fins diepteonderzoek demonstreert dat in zes van de 405 dodelijke ongevallen die plaatsvonden in 2000 en 2001 reclame op een of andere manier een rol heeft gespeeld bij het ontstaan van die ongevallen (Finnish Road Administration, 2004). In vier gevallen ging het om borden die in de weg stonden en het zicht letterlijk verhinderden. Twee andere ongevallen werden (mede)veroorzaakt door afleidende werking van reclame. Alle zes ongevallen vonden plaats op kruispunten.

Bezin voordat je begint

Het plaatselijke karakter benadrukken met de inrichting van een rotonde kan een gemeente zowel positieve als negatieve publiciteit geven. Bij sponsoring van publieke ruimte moet goed nagedacht worden over de randvoorwaarden waarbinnen bedrijven mogen opereren. Persoonlijk ben ik van mening dat rotondes er niet veiliger op worden als weggebruikers ook nog eens afgeleid worden door reclameborden. Het is wachten op een proefproces wat over aansprakelijkheden meer duidelijkheid kan geven.

Trackback Print

Tags: rotonde , adoptie , verkuur , adopteer

Rubrieken PVM, Wetgeving

Plaats: Blogs Verkeersmaatregelen Weblog

Uw naam:
Titel:
Opmerking:
Beveiligingscode Voer de hierboven getoonde code in de hieronderstaande box.
Commentaar Toevoegen   Annuleren