Weblog verkeersmaatregelen.nl

okt 18

Geplaatst door: Peter Veringmeier
donderdag 18 oktober 2018 17:27 

Tijdens mijn werk als BLVC-inspecteur kom ik op diverse (wegen)bouwprojecten. Bij de afzetting van die projecten zie ik telkens weer een hardnekkig gebruik van afzetlint. Ook kom ik steeds vaker het gebruik van afzetgaas tegen. Hierbij zie ik geen onderscheid tussen kleine en grote aannemingsbedrijven, niet gecertificeerde en gecertificeerde bedrijven, kortdurende of langdurende werkzaamheden. Overal wordt het toegepast, hoewel de richtlijnen WIU 96b het gebruik niet toestaat en veel wegbeheerders het gebruik specifiek verbieden.

Het gevaar en effect van gebruik in de openbare ruimte

Voor degenen die mijn artikelen lezen is het duidelijk dat ik géén voorstander ben van het gebruik van afzetlint en afzetgaas. In mijn blog ‘Na vieren’ van oktober 2017 heb ik duidelijk uiteen gezet welke consequenties er kunnen zijn van een ondeugdelijke afzetting. In de blog ‘Elk werk een veilig bouwhek’ van december 2017 geef ik aan hoe het wel moet.

Het gebruik van rood-wit afzetlint en oranje afzetgaas verhoogt het risico op ongevallen. Afzetlint kan afbreken en los laten, wordt gegrepen door de wind en gaat over de weg wapperen. Zodra het los schiet is er geen enkele afzetting van de bouwplaats meer aanwezig.

Afzetgaas wordt vastgezet met wapeningsijzer of stalen pinnen. Die pinnen zijn al een gevaar op zichzelf. Je moet er toch niet aan denken dat daar iemand bovenop valt.

Gaas is onstabiel, niet vormvast en slecht zichtbaar.

Het afzetgaas moet met tiewraps aan de pinnen worden bevestigd. Maar in de praktijk zien we ook dat de pinnen door het gaas zijn gestoken. De trekkracht van het toegepaste gaas is nogal variabel van 1 kN tot 4,5 kN per meter. Het materiaal zelf zakt door, gaat scheuren en geeft geen houvast.

Zowel afzetlint als afzetgaas biedt geen geleidelijn voor slechtzienden, die het werkvak moeten passeren.

Bovendien heeft rood-wit lint een aantrekkingskracht op jonge kinderen, wat het risico op ongelukken nog eens vergroot. Als die ongelukken vervolgens daadwerkelijk gebeuren is schuldaansprakelijkheid door een gebrek aan een deugdelijke wegafzetting al snel vast te stellen.

Een door mij gemaakte opname met een verborgen camera bij een wegafzetting in Gent laat goed zien welk effect een wapperend rood-wit lint op kinderen heeft.

Baldadigheid van kinderen kan leiden tot gevaarzettende situaties.

Landelijke wetgeving

Als ik verantwoordelijken aanspreek op het gebruik van afzetlint en gaas zegt men dat het gebruik is toegestaan omdat het niet in de wet terug te vinden is. Dat is echter maar hoe je het bekijkt.

Artikel 10 van de Arbowet vertelt ons immers dat

Indien bij of in rechtstreeks verband met de arbeid die de werkgever door zijn werknemers doet verrichten gevaar kan ontstaan voor de veiligheid of gezondheid van derden, neemt de werkgever doeltreffende maatregelen ter voorkoming van dat gevaar.

Artikel 5 Wegenverkeerswet 1994 zegt in feite nog eens hetzelfde:

Het is een ieder verboden zich zodanig te gedragen dat:

• gevaar op de weg wordt veroorzaakt of kan worden veroorzaakt;
• het verkeer op de weg wordt gehinderd of kan worden gehinderd.

Het is een ieder verboden zich zodanig te gedragen dat gevaar op de weg wordt veroorzaakt of kan worden veroorzaakt.

Bij ongelukken is bovendien artikel 6 Wegenverkeerswet 1994 van toepassing:

Het is een ieder die aan het verkeer deelneemt verboden zich zodanig te gedragen dat een aan zijn schuld te wijten verkeersongeval plaatsvindt.

Zinloze afzetting ver verwijderd van een werkvak.

Bovenstaande foto toont aan dat een afzetting met lint ook vaak zinloos is. Zinloos, want als voetganger loop je gewoon even langs die lantaarnpaal. Bovendien staat in de RVV1990 dat je als voetganger op het voetpad moet lopen en als fietser op het fietspad moet rijden als dat aanwezig is. Dus ja, wie is er dan fout bezig?

Jurisprudentie

Ik heb geen voorbeelden kunnen vinden van specifieke jurisprudentie over ongelukken met afzetlint en afzetgaas. Voorbeelden zijn er wel te bedenken, zoals:

• Een losgelaten lint wat in de spaken van een fiets terecht komt en daardoor de fietser ten val brengt;
• Een kind wat onder een afzetlint doorkruipt en in het er achter gelegen drijfzand wegzinkt;
• Een winkelier die een winkeldief tegen probeert te houden en samen met de dief door het afzetgaas heen in een bouwput valt;
• Een voetganger die in het gaas verstrikt raakt met zijn voeten of rollator en daardoor ten val komt.

In zijn algemeenheid wordt op basis van de Kelderluikcriteria duidelijk dat gebruik van afzetlint en gaas kan leiden tot aansprakelijkheid bij ongelukken.

Wie is er aansprakelijk voor een ongeval als een spelend kind onder het afzetlint door kruipt?

Het Kelderluik-arrest (HR 05-11-1965, NJ 1966, 136, ECLI:NL:HR:1965:AB7079) is een arrest van de Nederlandse Hoge Raad, dat van groot belang is gebleken voor de juridische beoordeling van gevaarzetting in verband met onrechtmatige daad. In dit arrest geeft de Hoge Raad vier criteria voor de beoordeling of iemand maatregelen moet nemen om te voorkomen dat een bepaalde potentieel gevaarlijke situatie tot letsel leidt bij een ander:

1. Hoe waarschijnlijk kan de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid worden geacht?

In dit geval:

• Hoe waarschijnlijk is het dat voetgangers en fietsers die steeds vaker met hun gezicht op hun smartphone zich over de weg begeven los over de weg wapperend afzetlint niet zien?
• Hoe waarschijnlijk is het dat iemand een open bouwput of sleuf niet ziet wat is afgezet met lint of gaas, omdat het afzetmateriaal bij duisternis niet retroreflecterend is?
• Hoe waarschijnlijk is het dat iemand een open bouwput of sleuf niet ziet, omdat het lint of gaas kapot is en de werklocatie niet meer is afgeschermd?

Hoe waarschijnlijk kan de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid worden geacht?

2. Hoe groot is de kans dat daaruit ongevallen ontstaan?

In dit geval:

• Hoe groot is de kans dat iemand ten val komt door los over de weg wapperend afzetlint?
• Hoe groot is de kans dat iemand die het lint of gaas over het hoofd ziet, ook werkelijk het werkvak in komt en letsel oploopt?

Hoe groot is de kans dat ongevallen ontstaan?

3. Hoe ernstig kunnen de gevolgen zijn?

In dit geval:

• Hoe ernstig kan het gevolg zijn voor de weggebruikers?
• Hoe ernstig kan het gevolg zijn voor de wegwerkers?

Hoe ernstig kunnen de gevolgen zijn?

4. Hoe bezwaarlijk zijn de te nemen veiligheidsmaatregelen?

In dit geval:

• Hoeveel werk of kosten zijn er gemoeid met het aanbrengen van een deugdelijke beveiliging, bijvoorbeeld door een wegafzetting met waarschuwings- en/of bouwhekken?

Hoe bezwaarlijk is het om een deugdelijke veiligheidsmaatregel te nemen?

Rechtseconomische achtergrond

De kelderluikfactoren hebben een rechtseconomische achtergrond. In de kern komt het neer op de volgende passage uit de conclusie van de advocaat-generaal bij de Hoge Raad, jhr. Adrien Jonathan Rethaan Macaré bij een eerder arrest in 1906:

Nalatig is hij die de mogelijke gevolgen van zijn daad wel voorziet, doch nalaat het noodige te verrichten, om derden voor de hen bedreigenden schade te behoeden; die, hetzij uit gemakzucht, hetzij uit berekening, 't er op waagt, in de hoop, dat 't ergste, wat gebeuren zou kunnen, nu juist niet zal gebeuren. Menigmaal zal die hoop verwezenlijkt worden en hij dus de goede vruchten plukken van zijn berekening of gemakzucht, maar juist daarom is het billijk en recht, dat wanneer een enkel maal het waagstuk niet gelukt, hij die de goede kansen voor zich heeft genomen, ook de kwade draagt.

Bij de inzet van hoogwerkers wordt veelvuldig nagelaten het nodige te doen om derden voor schade te behoeden.

De slingers zijn weer opgehangen. Gezelliger wordt het niet op dit terras.

Je moet er alleen niet aan denken dat ze hier met hijswerkzaamheden bezig zijn.

Degene die een bepaalde gevaarlijke situatie doet ontstaan en/of laat bestaan, terwijl hij van het gevaar van de situatie op de hoogte is of had moeten zijn, zal doorgaans enig voordeel uit die situatie genieten, terwijl hij het beste in staat is om te voorkomen dat mensen die niet opletten letsel oplopen. Het is om die reden rechtvaardig, maar zeker ook het meest doeltreffend, om de nadelen neer te leggen bij degene die ook de voordelen geniet. Onachtzaamheid van personen ten aanzien van activiteiten of plaatsen van anderen is moeilijker weg te nemen dan nalatigheid bij personen die activiteiten verrichten of verantwoordelijk zijn voor een bepaalde plaats.

Knutselen voor gevorderden?

Je vraagt je af of hoe effectief al dat vlechtwerk aan afzetlint is. Zeker als je er gewoon langs kan lopen en fietsen.

Landelijke regelgeving

Of iets wel of niet in ‘de wet’ staat is feitelijk niet relevant, temeer omdat er geen wetten zijn die het gebruik van materiaal voor afzettingen regelen. Dat een afzetting met lint of gaas niet voldoet aan de richtlijnen WIU 96b is wel relevant. In de richtlijnen staat vermeld dat bij een afzetting op fiets- en voetpaden rood-wit lint verboden is (Maatregelen op niet-autosnelwegen - Werk in uitvoering, paragraaf 6.7.1 Opbouw stationaire afzetting op voetpaden en paragraaf 6.8.1 Opbouw stationaire afzetting op fietspaden).

Het werkvak moet zodanig worden afgeschermd en afgesloten dat voetgangers en fietsers dit niet kunnen betreden. Alleen als de werkzaamheden geen gevaar opleveren voor voetgangers en fietsers, kan een volledige afsluiting achterwege blijven.

Een langsafzetting bestaat uit verkeerskegels, geleidebakens of barriers. Als de afzetting blijft staan op het moment dat er geen wegwerkers aanwezig zijn, mogen geen verkeerskegels worden gebruikt. Als er andere middelen worden toegepast, zoals bouwhekken of kunststof schermen, dienen deze ook als ‘langsafzetting’ zichtbaar en herkenbaar te zijn.

Aannemers van nutsbedrijven maken veelvuldig gebruik van afzetgaas en afzetlint.

Bij werkzaamheden die een gevaar kunnen opleveren voor voetgangers en fietsers moet het werkvak zodanig worden afgeschermd en afgesloten dat voetgangers en fietsers het werkvak niet kunnen binnengaan. Dit is ook noodzakelijk als mag worden verwacht dat voetgangers door het werkvak gaan lopen en fietsers door het werkvak gaan rijden (bijvoorbeeld bij werkzaamheden nabij kruispunten en uitritten of haltes van het openbaar vervoer). Het plaatsen van een barrier, hek, bouwhek of kunststof scherm is dan een mogelijkheid. Deze maatregel is niet alleen nodig voor de veiligheid van de voetgangers en fietsers, maar houdt ook verband met de aansprakelijkheid van de degene die het werk uitvoert of laat uitvoeren.

Geen werkzaamheden, maar alsnog een gevaar voor weggebruikers.

Gebruik van lint ter markering van bouwhekken is ook niet toegestaan. Bij toepassing van bouwhekken als afscherming van werkvakken op of naast voetpaden en fietspaden en in voetgangersgebieden kan de rood-wit geblokte afbeelding van een waarschuwingshek op het bouwhek worden bevestigd (twee planken, op dezelfde hoogte als bij een waarschuwingshek). De afbeeldingen dienen qua uitvoering, afmetingen en retroreflectie te voldoen aan de eisen voor afbeeldingen op waarschuwingshekken. Bij werkzaamheden op of naast voetpaden en in voetgangersgebieden dient de markering te voldoen aan de eisen voor obstakelmarkering.

Op bouwhekken hoort een rood-witte plank te zijn bevestigd.

Langs een bouwhek naast een voetpad en fietspad hoeven geen geleidebakens te worden geplaatst (tenzij de voeten van het hek uitsteken). Wel wordt een markering op het bouwhek toegepast, bijvoorbeeld in de vorm van een rood-witte plank die op een hoogte van 1,00 meter wordt bevestigd (rood-wit lint als markering is niet toegestaan). Bouwhekken en kunststof schermen die zodanig zijn uitgevoerd dat een goede zichtbaarheid voor voetgangers is gegarandeerd, kunnen zonder aanvullende bebakening worden toegepast.

Ook op dranghekken is het gebruik van rood-wit lint verboden.

Op mijn verzoek heeft CROW de volgende aanvullende onderbouwing gegeven:

De afzetting dient onder alle ‘normale’ (weers-)omstandigheden zichtbaar te zijn en in tact te blijven. Al het materiaal moet bij de in Nederland gangbare omstandigheden zichtbaar zijn, blijven staan en zijn functie kunnen vervullen. Het gebruik van lint en gaas als afzetting van een werkvak voldoet hier niet aan. De ervaring leert dat lint snel loslaat en gaat wapperen. Om die reden is het ook in de huidige en voorgaande versies van de richtlijnen 96a/96b niet als afzetting bij wegwerkzaamheden toegestaan.

Afwijken van de richtlijnen WIU

Als er toch een afzetting met lint of gaas wordt gebruikt, wordt er duidelijk afgeweken van de richtlijnen en moet er gemotiveerd onderbouwd worden dat het lint in die specifieke situaties wel voldoet aan de basiseisen voor veilig werken en afscherming van het werkvak.

In principe is dat niet mogelijk, of er moeten continu wegwerkers aanwezig zijn die de afzetting met lint of gaas continu in de gaten houden en bij loslaten en knappen van het lint dit direct herstellen.

Een vergelijkbare eis is de toepassing van verkeerskegels, die mogen alleen als er wegwerkers aanwezig zijn om ze recht te zetten. Als de afzetting blijft staan op het moment dat er geen wegwerkers zijn, dan moeten geleidebakens worden toegepast.

Een lint gebruiken als extra maatregel, bijvoorbeeld tussen verkeerskegels of geleidebakens, om te voorkomen dat derden de werkruimte betreden, heeft ook geen nut. Als de werkplek afgeschermd moet worden omdat deze gevaar oplevert voor derden, dan moet er een fysieke afzetting met hekken geplaatst worden.

Een lint gespannen tussen geleidebakens of verkeerskegels is niet afdoende.

Moet je hier hordelopen op het fietspad?

Hoe bezwaarlijk zijn de te nemen veiligheidsmaatregelen voor een deugdelijke afzetting van de bouwplaats?

Laten we onszelf serieus nemen en stoppen met dit fröbelwerk in de marge. Stel veiligheid en duidelijkheid voorop en pas de voorgeschreven afzettingen toe. Meer weten? Doe dan mee met de cursus TV2 ‘Bebording en bebakening bij wegafzettingen’.

 

Copyright ©2018 Peter Veringmeier