Welkom op onze weblog over verkeersmaatregelen en aanverwante zaken. Maandelijks plaatsen wij onze visie over verkeersmaatregelen. Wat valt ons op in de openbare ruimte aan verkeersmaatregelen, hoe gedragen verkeersdeelnemers zich en kan/wordt er op gehandhaafd.

Het is altijd onze intentie om waardevolle informatie te bieden met onze blogartikelen, echter de waarde van deze blogartikelen wordt voor een groot deel bepaald door de opmerkingen en vragen die lezers erbij plaatsen.

Daarom nodigen we je van harte uit om jouw inzichten bij te dragen aan de blogartikelen.

En kom dan ook weer eens terug om te lezen wat anderen hebben bijgedragen.

Hieronder vind je alle blogartikelen op een rijtje.

Veel leesplezier!

Weblog

Toegankelijkheid bij (wegen)bouwprojecten

jan 15

Geplaatst door: Peter Veringmeier
zondag 15 januari 2017 18:37

Het werken in de openbare ruimte brengt overlast mee voor de omgeving waarin een (wegen)bouwproject wordt uitgevoerd. Om deze hinder te beperken worden allerlei plannen opgesteld, waarin de maatregelen worden vastgelegd die moeten worden genomen op het gebied van bereikbaarheid, leefbaarheid, veiligheid en communicatie. In veel van deze plannen kom ik niets of nauwelijks iets tegen om de toegankelijkheid voor de gehandicapte medemens te garanderen. Vanaf 1 januari 2017 is dit echter een wettelijke verplichting.

Thé Lau zong al: "Iedereen is van de wereld, de wereld is van iedereen." Dat geldt eigenlijk ook voor de openbare ruimte. De openbare ruimte is van en voor iedereen. Het is echter niet zo dat de openbare ruimte altijd even goed toegankelijk of bruikbaar is voor iedereen. Één op de acht Nederlanders heeft te maken met een langdurige fysieke, psychische, verstandelijke, intellectuele of zintuiglijke beperking.

Afgelopen week heb ik aan een groep cursisten een cursus ‘Toegankelijkheid bij (wegen)bouwprojecten’ mogen geven. Het viel mij daarbij op, dat hoewel men bereidwillig is om hier serieus mee om te gaan, men nauwelijks op de hoogte is van wetgeving en beschikbare middelen, om ook de gehandicapte medemens veilig zijn bestemming te laten bereiken.

VN verdrag

De Verenigde Naties hebben in december 2006 een verdrag aangenomen over gelijke rechten voor mensen met een beperking: het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (VN-verdrag handicap). In veel landen is het VN-verdrag al van kracht. Nederland ondertekende het VN-verdrag al in 2007, maar ging pas in 2016 over tot ratificatie (bekrachtiging). Sinds 14 juli 2016 is het VN-verdrag handicap in werking getreden. Doordat Nederland het heeft geratificeerd is toegankelijkheid een recht geworden.

Een beperking kan fysiek, psychisch, verstandelijk, intellectueel of zintuiglijk zijn en is in principe langdurig van aard. Volgens het VN-verdrag handicap leidt niet alleen de beperking zelf ertoe dat iemand niet aan de samenleving kan deelnemen. Ook hoe de omgeving is ingericht is hierop van invloed.

Wat betekent het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap voor de implementatie van toegankelijkheid bij (wegen)bouwprojecten?

Het VN-verdrag handicap verplicht de overheid te zorgen voor een samenleving waarin iedereen mee kan doen en keuzevrijheid heeft (inclusieve samenleving). Autonomie, gelijkheid en participatie zijn hierbij het uitgangspunt. Het VN-verdrag schrijft voor dat mensen met een beperking betrokken moeten worden bij besluiten over regelgeving en beleid dat hen aangaat.

Mensen met een beperking ervaren regelmatig drempels als zij aan de samenleving willen deelnemen. Bijvoorbeeld omdat terreinen, gebouwen, toiletten, of winkels niet toegankelijk zijn. Artikel 9 uit het VN-verdrag handicap gaat specifiek in op integrale toegankelijkheid. Het VN-verdrag verplicht de overheid om ervoor te zorgen dat deze drempels worden weggenomen. Het VN-verdrag handicap is gericht op de overheid (rijk, provincies en gemeenten). Deze moet ervoor zorgen dat mensen met een beperking van al hun rechten gebruik kunnen maken. Als mensen met een beperking worden belemmerd in het uitoefenen van hun rechten, kan de overheid hierop worden aangesproken.

Nederlandse wetgeving

Naast het VN-verdrag handicap geldt in Nederland de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte. Deze wet verbiedt discriminatie van mensen met een beperking.

Op 1 januari 2017 treedt artikel 2a van de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte in werking. Dit artikel bepaalt dat aanbieders van goederen en diensten en werkgevers geleidelijk aan zorg moeten dragen voor de algemene toegankelijkheid voor mensen met een beperking. Met artikel 2a wordt beoogd een verandering te bewerkstelligen in het denken over toegankelijkheid voor mensen met een handicap. Hiermee is als norm verankerd de algemene toegankelijkheid te bewerkstelligen zodat in de toekomst toegankelijkheid voor iedereen geen service of uitzondering meer is, maar een vanzelfsprekendheid.

In de afdeling 6.10 uit het Bouwbesluit zijn slechts twee wetsartikelen vastgelegd over toegankelijkheid van gebouwen. In een Algemene maatregel van bestuur (AMvB) wordt invulling gegeven aan het begrip algemene toegankelijkheid. Het besluit ‘Algemene toegankelijkheid voor personen met een handicap of chronische ziekte’ ligt hieraan ten grondslag. Op 15 november 2016 heeft de Tweede Kamer het concept besluit ‘Algemene toegankelijkheid voor personen met een handicap of chronische ziekte’ afgewezen. Het sloot niet aan op het VN-verdrag handicap en leverde geen bijdrage aan het toegankelijker maken van de samenleving voor mensen met een beperking. Staatssecretaris Van Rijn van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft 20 december 2016 een aangepast besluit ingediend.

Consequenties voor (wegen)bouwprojecten

De consequenties voor toegankelijkheid bij (wegen)bouwprojecten zijn groot. Het Verdrag bepaalt dat moet worden gewerkt aan de progressieve verwezenlijking van toegankelijkheid. Ik noem enkele voorbeelden:

Toegankelijkheid moet als basiseis worden opgenomen in programma's van eisen en is niet langer een exclusief onderwerp voor mensen met een beperking, maar iets wat ons allemaal aangaat.
Het VN-verdrag benadrukt dat inspraak en medezeggenschap van mensen met een beperking bij het maken van beleid heel belangrijk is. Zij zijn degenen die het beste kunnen vertellen waar zij drempels in de samenleving tegenkomen. Zij kunnen aangeven wat mogelijke oplossingen zijn.
Volgens de CROW-richtlijnen WiU 96b moet er een maatgevende ontmoeting van minimaal 1,50 m worden toegepast op tijdelijke voetgangersroutes langs een werkvak. Door deze wetgeving is dit een wettelijke plicht geworden en mogen loopschotten van 80 cm breed dus alleen nog maar als uitzondering en gemotiveerd worden toegepast, waarbij een alternatief voor gehandicapten wordt geboden.
Loopschotten kunnen niet meer los over ruw geaccidenteerd terrein worden gelegd, maar zullen aan elkaar moeten worden gekoppeld op een stabiele ondergrond, om een veilige doorgang te garanderen.
In planvorming en uitvoering moeten looproutes worden opgenomen met behulp van natuurlijke gidslijnen, fysieke en digitale geleidelijnen om visueel gehandicapten veilig langs een bouwplaats te geleiden.
Hoogteverschillen moeten worden opgevangen onder een helling van minimaal ≤ 1:10. Dit moet gedaan worden onder zodanige breedte dat ook een scootmobiel hier veilig overheen kan rijden. Het materiaal waarmee de helling wordt uitgevoerd moet voldoende stevigheid bieden om de helling veilig te nemen.
Bij een hoogteverschil langs de looproute met een rand van ≥ 50 mm en ≤ 250 mm moet een valbeveiliging worden aangebracht. Bij een hoogteverschil van > 250 mm moet een fysieke afscherming van minimaal 1000 mm hoog worden aangebracht. Dit heeft bijvoorbeeld consequenties voor de overbrugging van kabel- en leidingsleuven om bewoners naar hun voordeur te geleiden.
Het ontwerp, de ontwikkeling, productie en distributie van toegankelijke informatie- en communicatietechnologieën, en communicatiesystemen zodat ook een visueel gehandicapte de benodigde informatie kan verkrijgen via sociale media of wegkantsystemen om zekerheid te verkrijgen of hij zijn bestemming kan bereiken.

Deze opsomming is lang niet volledig. Denk bijvoorbeeld aan consequenties voor het afschermen van bouwmateriaal, de wijze van plaatsing van bouwhekken en het toepassen van kabeldrempels, slangenbruggen en loop- en fietsbruggen.

Toegankelijkheidsrichtlijnen

Er zijn veel algemene toegankelijkheidsrichtlijnen gepubliceerd die opdrachtgevers, ontwerpers en uitvoerders helpen om tijdens (wegen)bouwprojecten het recht op integraal toegankelijkheid te garanderen.

Belangrijke literatuur voor binnen de utiliteitsbouw is het Handboek voor Toegankelijkheid, NEN 1814:2001, Handboek Ergonomie/Human Factors, Neufert Architects’ Data en Universal Design.

Voor het toegankelijk inrichten van de openbare ruimte heeft CROW in 2014 de Richtlijn toegankelijkheid uitgebracht. Ook in de ASVV 2012 is aandacht besteed aan de toegankelijkheid van gehandicapten. PBTconsult heeft in 2013 praktische Ontwerprichtlijnen voor Routegeleiding vastgelegd. Binnen de Richtlijnen Werk in Uitvoering wordt slechts beperkt aandacht besteed aan integrale toegankelijkheid van de gehandicapte mens. Alleen in de publicatie Maatregelen op niet-autosnelwegen WiU 96b zien we dit terug in de maatgevende ontmoeting voor voetgangers.

Al deze richtlijnen kunnen vertaald worden naar bouwtechnische eisen voor opdrachtgevers, ontwerpers en uitvoerders waarmee ze tijdens (wegen)bouwprojecten het recht op integraal toegankelijkheid kunnen garanderen. Daarmee kan alles op papier tot op de centimeter nauwkeurig worden uitgewerkt. Maar zelfs dan staat of valt het eindresultaat bij duidelijke uitgangspunten, bewuste keuzes en een goede uitvoering. Toegankelijkheid is méér dan het voorschrijven van een lage drempel. Ook regels hebben hun beperking. Het is vooral een kwestie van gezond verstand en de juiste expertise.

VN-verdrag in de praktijk brengen

Er ligt voor de komende jaren een grote uitdaging om onze samenleving ook bij (wegen)bouwprojecten toegankelijk te maken voor iedereen. Er moet nog veel gebeuren om dat te bereiken. Bouwen aan een inclusieve samenleving begint met het op een andere manier kijken naar mensen met een beperking en hun positie in de samenleving. Vaak wordt gedacht dat mensen met een beperking niet mee kunnen doen omdat zij een beperking hebben. Het VN-verdrag leert ons om een andere bril op te zetten en niet te denken in beperkingen en onmogelijkheden maar in oplossingen en mogelijkheden.

Met de ratificatie (bekrachtiging) van het VN-verdrag verplicht de overheid zich om te bouwen aan een samenleving waarin mensen met een beperking volwaardig mee kunnen doen. Gemeenten hebben hierbij een belangrijke taak en verantwoordelijkheid. Vanaf 1 januari dient iedere wegbeheerder rekening te houden met het recht op toegankelijkheid van de gehandicapte mens. Ook voor bewuste bouwers die rekening houden met de omgeving waarin zij te werk gaan, moet dit de komende tijd een vanzelfsprekendheid worden. Technisch zijn er mogelijkheden genoeg, maar uiteindelijk is het een opgave voor de hele samenleving. Pas als iedereen zich inzet, bereiken we het gewenste doel en verbetert de positie van mensen met een beperking.

Enkele tips om het VN-verdrag in de praktijk te brengen: